Yetişkin Kadınlarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nasıl Anlaşılır?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), genellikle çocukluk çağıyla ilişkilendirilse de, aslında yaşam boyu sürebilen bir nörogelişimsel bozukluktur. Toplumda yaygın olarak erkek çocuklarda fark edilse de, kadınlarda da görülme oranı sanılandan çok daha yüksektir. Ancak, kadınlarda belirtiler daha farklı ve gizli seyrettiği için tanı çoğu zaman gecikir.
Bu yazıda, yetişkin kadınlarda DEHB’nin nasıl anlaşıldığını, belirtilerinin neler olduğunu, tanı ve tedavi sürecinde nelerin önemli olduğunu Uzm. Dr. Mustafa Kemal ÖZCAN’ın klinik deneyimlerinden yola çıkarak ele alacağız.
DEHB Kadınlarda Neden Fark Edilmez?
Kadınlarda DEHB genellikle “hiperaktivite” yerine “dikkatsizlik” ve “içsel huzursuzluk” şeklinde kendini gösterir. Bu nedenle, çevre tarafından fark edilmesi zordur.
Toplumsal roller ve kadınlardan beklenen sorumluluklar (örneğin düzenli, planlı, organize olma) belirtilerin “kişisel eksiklik” olarak algılanmasına yol açar.
Bu durum, pek çok kadının yıllarca “dağınık”, “unutkan” veya “tembel” gibi etiketlerle yaşamasına neden olur.
Gizli Belirtiler
- Aşırı düşünme ve duygusal dalgalanmalar
- Konsantrasyon güçlüğü, özellikle uzun süreli görevlerde
- Zaman yönetimi ve planlama becerilerinde zorluk
- Sosyal ilişkilerde çabuk sıkılma veya içe kapanma
- Sürekli bir “yetişememe” hissi
- Erteleme davranışının kronik hale gelmesi
Yetişkin Kadınlarda DEHB’nin Belirtileri
Yetişkin kadınlarda DEHB belirtileri çoğunlukla içsel yaşantılarda ortaya çıkar. Hiperaktivite, çocukluktaki gibi fiziksel değil, zihinsel bir hareketlilik şeklindedir.
- Dikkat Eksikliği Belirtileri
- Odaklanma güçlüğü
- Unutkanlık
- Detayları atlama veya işleri tamamlayamama
- Sık sık eşya kaybetme
- Birden fazla işe başlayıp hiçbirini bitirememe
- Dürtüsellik Belirtileri
- Düşünmeden karar verme
- Ani duygusal tepkiler
- Konuşurken karşısındakinin sözünü kesme eğilimi
- Hızlı karar değişiklikleri
- İçsel Huzursuzluk
- Sürekli bir tedirginlik hissi
- Zihnin hiç durmaması
- Düşüncelerin dağınık ve kontrolsüz olması
DEHB Kadınların Günlük Yaşamını Nasıl Etkiler?
DEHB, yalnızca dikkat dağınıklığı değil, aynı zamanda ilişkilerden kariyere kadar hayatın her alanını etkileyen bir durumdur.
İş ve Akademik Hayat
Birçok kadın, iş yaşamında organize olamama, son teslim tarihlerini kaçırma veya konsantrasyon zorlukları nedeniyle performans düşüklüğü yaşar. Bu durum özgüven kaybına yol açabilir.
Sosyal ve Duygusal Yaşam
DEHB’li kadınlar genellikle yoğun duygusal iniş çıkışlar yaşar. İlişkilerde yanlış anlaşılmalar, sabırsızlık veya içe kapanma sık görülür.
Aile ve Günlük Rutin
Ev düzeni, çocuk bakımı veya sorumluluklar arasında kaybolma hissi çok yaygındır. Bu da yetersizlik duygusunu pekiştirir.
DEHB’nin Tanısı Nasıl Konur?
Yetişkin bir kadında DEHB tanısı konulurken çocukluk öyküsü büyük önem taşır. Çünkü DEHB doğuştan gelen bir durumdur.
Uzm. Dr. Mustafa Kemal ÖZCAN, bu süreçte detaylı psikiyatrik görüşme, nöropsikolojik testler ve klinik gözlemleri bir arada değerlendirir.
Tanı konulurken depresyon, anksiyete veya kişilik bozuklukları gibi benzer belirtiler gösteren durumlar da mutlaka ayırt edilmelidir.
Tedavi Yöntemleri
DEHB tedavisi kişiye özel olarak planlanır. Amaç, bireyin yaşam kalitesini artırmak ve günlük işlevselliğini desteklemektir.
- İlaç Tedavisi
Bazı durumlarda ilaç tedavisi, dikkat ve dürtü kontrolünü düzenlemekte etkili olur. Ancak her hasta için uygun olmayabilir.
- Psikoterapi
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) özellikle yetişkin kadınlarda oldukça faydalıdır. Bu terapi, düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmeye yardımcı olur.
- Yaşam Tarzı Düzenlemeleri
- Günlük planlama alışkanlıkları geliştirmek
- Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz
- Zaman yönetimi teknikleri
- Duygusal farkındalık çalışmaları
DEHB ile Yaşam: Kadınlar İçin Öneriler
- Kusursuz olmaya çalışmayın; önceliklerinizi belirleyin.
- Kendinizi başkalarıyla kıyaslamayın.
- Günlük yapılacaklar listesini kısa tutun.
- Teknolojiden faydalanın (hatırlatıcılar, planlama uygulamaları vb.).
- Uykunuza ve beslenmenize özen gösterin.
Sıkça Sorulan Sorular
- Yetişkin yaşta DEHB tanısı konabilir mi?
Evet. DEHB yaşam boyu sürebilir ve yetişkinlikte tanı konulması oldukça yaygındır.
- Kadınlarda DEHB depresyonla karıştırılabilir mi?
Evet. Dikkatsizlik, motivasyon düşüklüğü ve yorgunluk gibi belirtiler her iki durumda da görülebilir.
- Tedaviyle tamamen geçer mi?
DEHB tamamen “geçmez” ancak doğru tedaviyle semptomlar büyük oranda kontrol altına alınabilir.
- İlaçsız tedavi mümkün mü?
Bazı kişiler yalnızca terapi ve yaşam düzenlemeleriyle de belirgin ilerleme gösterebilir.
- Kadınlarda DEHB genetik midir?
Evet, genetik faktörler önemli bir rol oynar. Aile öyküsünde DEHB bulunan kadınlarda risk daha yüksektir.
- Hangi uzman bu konuda destek verebilir?
Çocuk, ergen ve yetişkin psikiyatrisi alanında deneyimli bir uzman doktor, doğru tanı ve tedavi sürecini yönlendirebilir.
Sonuç
Yetişkin kadınlarda DEHB, çoğu zaman gözden kaçan ama yaşam kalitesini derinden etkileyen bir durumdur.
Erken tanı ve uygun tedaviyle kadınlar hem kişisel hem profesyonel yaşamlarında denge ve huzuru yeniden kazanabilirler.
İstanbul Şişli-Fulya-Nişantaşı bölgesinde kliniği bulunan Uzm. Dr. Mustafa Kemal ÖZCAN, yetişkin terapileri ve çocuk psikiyatrisi alanındaki deneyimiyle bu konuda profesyonel destek almak isteyen bireylere yardımcı olmaktadır.
